Deze week besteden we speciale aandacht aan de scriptie van Koen Wouda, die voor zijn scriptie ‘Steun aan de PVV’ de scriptieprijs van dit jaar heeft mogen ontvangen. In het onderzoek werd er gekeken naar hoe interetnisch contact en etnische diversiteit in de buurt de keuze beïnvloedt om op de PVV te stemmen. In dit stuk lees je kort de resultaten van het onderzoek en vertelt de Gadourek scriptieprijscommissie waarom deze scriptie de prijs verdient.

Laudatio bij de Gadourek scriptieprijs 2020, voor de scriptie van Koen Wouda, getiteld

“Steun aan de PVV”

Waarom stemmen mensen op een specifieke politieke partij, zoals de Partij voor de Vrijheid (PVV)? Wat drijft hen? En hoe groot is het risico dat met het antwoord op deze vraag de stemmer op een specifieke politieke partij in een bepaalde hoek wordt weggezet? Deze angst neemt Koen Wouda in de inleiding van zijn scriptie direct weg. In een heldere, nuchtere en eigen schrijfstijl beargumenteert hij waarom het relevant is om te onderzoeken waarom mensen op de PVV stemmen.

De PVV is in Nederland nou eenmaal de meest uitgesproken anti-immigratie partij. In de woorden van Koen: “Van alle politieke partijen in de Tweede Kamer heeft de PVV in haar bestaan altijd het duidelijkste kritiek geleverd over het bestaande immigratiebeleid”. Door het duidelijke én unieke anti-immigratie standpunt lijkt de PVV veel stemmen te winnen. Het zou dan ook logisch zijn dat mensen met een negatieve houding ten opzichte van migranten eerder PVV stemmen. De vraag die Koen Wouda in zijn scriptie onderzoekt is of dit echt zo is. Daarmee is deze scriptie met een knipoog een ‘marktonderzoek’ voor de PVV te noemen. Sluit de uitgedragen boodschap van de PVV eigenlijk wel aan bij de houdingen en omstandigheden van de PVV-kiezers? De sociologische context onderzoekt Koen Wouda op twee manieren: wat is enerzijds het effect van de etnische diversiteit van de buurt waar mensen wonen en anderzijds de mate van interetnisch contact op de kans om PVV te stemmen?

Het antwoord op deze vragen wordt op gedegen wijze gegeven. Na nauwgezette sociologische theorievorming gebaseerd op de conflict- en contacttheorie, worden de gegevens van 1783 autochtone Nederlanders die bevraagd zijn in 2014 voor de European Social Survey zeer uitvoerig geanalyseerd. In deze degelijke scriptie met uitgebreide analyses en complexe modellen is niet gekeken op een pagina meer of minder. In totaal zijn er 14 hypothesen getoetst, en alleen al de beschrijving van de analyse-opzet inclusief het toetsen van de assumpties beslaat 15 pagina’s. En dan hebben we het nog niet eens over de 47 kantjes aan bijlagen.

Hier is enorm veel werk verzet, en wat belangrijk is, zonder fouten. Alle analyses zijn correct uitgevoerd, beschreven en assumpties zijn getoetst. Meerdere afhankelijke variabelen, lineaire maar ook logistische regressieanalyses, mediatie, moderatie, gemedieerde moderatie, en extra sensitiviteitsanalyses. SPSS heeft flink moeten doorhalen. 

Wanneer hebben mensen een grotere kans om PVV te stemmen? Veel hypotheses kunnen worden verworpen; waaronder die over effecten van de etnische diversiteit in de buurt en contact met etnische minderheden. Wat wel gevonden werd: mensen met negatieve houding over migranten stemmen vaker PVV, evenals lager opgeleiden (één van de controlevariabelen). 

Een andere relevante bevinding is dat het grootste deel van de mensen met interetnische contacten deze als positief beschouwt. Maar liefst 85% van de respondenten rapporteerde positieve interetnische contacten, tegenover 15% die voornamelijk negatieve interetnische contacten rapporteerde. Dit betekent, in tegenstelling tot wat de PVV beweert, dat er eigenlijk vrij weinig mensen zijn die directe problemen ervaren met etnische minderheden. Wellicht is het de angst voor de ander die doet besluiten op een anti-immigratie partij te stemmen, veel meer dan de daadwerkelijk ervaren onvrede. 

Wat levert dit ‘marktonderzoek’ voor de PVV dan op? De anti-immigratie boodschap sluit aan bij een deel van de PVV-kiezers. Zij hebben zorgen over immigratie en hebben een negatieve houding ten opzicht van migranten. Die houding is echter niet in lijn met de daadwerkelijk ervaren interetnische relaties, die voor de meesten vooral positief zijn. “Met mij gaat het goed, met de samenleving niet” (het adagium van Paul Schnabel).

De wellicht onbedoeld cryptische titel “Steun aan de PVV” sluit hier goed bij aan. Het is niet alleen dat PVV-aanhangers stemmen voor de PVV, maar dat zij in de PVV hun houdingen, denkwijzen en mogelijke angsten verwoord zien. Zo bezien hebben PVV-kiezers ook steun aan de PVV. Ook hun stem wordt gehoord. 

Koen, wij willen je van harte feliciteren met het knappe werk dat je hebt opgeleverd. De Gadourek scriptieprijs 2020 komt jou terecht toe.

De Gadourek scriptieprijscommissie,

Gijs Huitsing

Jacob Dijkstra

Mark Huisman

Rie Bosman

Foto van Koen Wouda